Ciągnij za język! #001 Klucz

Klucz jaki jest, każdy widzi

Cześć!

W dzisiejszym wpisie językowym zajmiemy się kluczem - tym od drzwi albo muzycznym, w niektórych przypadkach też ptacznym. Znaczy zjawiskiem praktykowanym przez skrzydlatych przyjaciół tworzących rozmaite figury podczas lotów.

Nim przejdę do opisywania poszczególnych grup uprzedzę że większość słów wywodzi się z uwagi na archaiczny charakter "kluczów" z języka praindoeuropejskiego, a zrekonstruowany rdzeń był zapewne słowem używanym nim Słowianie, Germanie czy inne indoeuropejskie ludy wyodrębniły swoją tożsamość. Jest to rdzeń *kleh.

Nim powstał nasz rodzimy klucz nasi prasłowiańscy przodkowie na bagnach w okolicach Dniepru praktykowali słowo zbliżone do zrekonstruowanego *ključь. Stąd już prosta droga do kluczów czy... kulcsów. Bo węgierska nazwa przyrządu do otwierani drzwi w oczywisty sposób została zapożyczona od Słowian Panońskich.

Słowo używane przez ludy posługujące się językami romańskimi solidarnie wywodzi się z łacińskiego clavis. Praitalczycy, bo łacina oczywiście stamtąd wzięła to słowo podobnie jak i Słowianie wytworzyła je z praindoeuropejskiego rdzenia używanego dwa akapity wyżej. Co ciekawe łacińskie pochodzenie ma słowo używane na Malcie, gdzie jako synonim funkcjonuje semickie muftieħ, podobne do tego używanego przez ludy arabskie, magrebskie a także Żydów i Zazów. 

Pora na Niemcy oraz okolice. Schlüssel czy sleutel wzięły się z pragermańskiego, gdzie funkcjonował prawdopodobnie czasownik *sleutaną, który oznaczał zamykać. Jednak słowo to nie rozprzestrzeniło się na resztę "germańszczyzny", gdzie funkcjonują dwie inne rodziny słów. 

Pierwsze z nich to bardziej rozpowszechnione wyrażenie nordyckie. Słowo *lykill, niezmienione na Islandii i Wyspach Owczych od czasów wikińskich na kontynencie zmieniło literę l w n i stąd jak widzimy na mapie pozostało do dnia dzisiejszego.

Pora na znany przez wszystkich key. Serial key, game key. W dobie komputerów niestety słowo angielskie używane jest częściej niż nasz rodzimy klucz. Wywodzi się ze staroangielskiego, z uwagi na podobne słowo fryzyjskie prawdopodobnie z czasów sprzed inwazji Anglów na Brytanię od słowa cǣġ będącego jednocześnie tłumaczeniem wytłumaczenia czy rozwiązania.