MultiKulti #001 Kraj Basków

Kaixko! 

W pierwszym odcinku serii postanowiłem opisać kilkoma mapami pewien bardzo interesujący region Europy. Kraj dla wielu wręcz egzotyczny, z bardzo interesującą historią, językiem, obyczajami czy wszystkim innym. Przed Wami Baskonia!

Kraj Basków bądź inaczej Baskonia, kraina położona na pograniczu Francji i Hiszpanii. Jej północne granice tworzą południowo-wschodnie wybrzeże Zatoki Biskajskiej. Zamieszkana jest przez tygiel narodowości, jednak autochłonami tych ziem jest tajemniczy lud określający się mianem Euskaldun. Baskowie jednak są jedną z kilku europejskich nacji, którzy mimo dość sporej populacji nie posiadają swojego kraju. Baskonia, składająca się historycznie z 7 prowincji jest podzielona pomiędzy Hiszpanię, w której granicach znajduje się 85% obszaru do którego roszczą sobie prawa baskijscy separatyści oraz Francję, której przypada pozostałe 15%. Za swoją stolicę Baskowie uważają Bilbao, miasto słynne głównie za sprawą klubu piłkarskiego Athletic - znanego głównie za sprawą zasady w myśl której w jego barwach mogą grać wyłącznie Baskowie. Niegdyś podobnej dewizy trzymał się inny baskijski klub - Real Sociedad z miasta San Sebastian, jednak w 1989 r. jego włodarze zaprzestali jej kontynuowania. 

Jak już wspomniałem, Baskonię historycznie tworzy 7 prowincji z których 4 znajdują się w Hiszpanii a 3 we Francji. Najbardziej znaną z nich jest Biskaja, od której nazwę swą wzięła opisana wcześniej zatoka. Jej stolicą jest miasto Bilbao, które przez Basków nazywane jest tak jak wuj Froda Bagginsa - Bilbo. Nie mam jednak pojęcia czy Tolkien, znający przecież kilkanaście języków sugerował się Krajem Basków. Innym znanym miastem, głównie za sprawą Sanfermines - tradycyjnych gonitw byków jest Pampeluna, po baskijsku znana jako Iruña. W przypadku francuskiej części Baskonii zapewne większość z Was powinna kojarzyć Bajonnę, która 10 maja 1808 r. zapisała się dość niekorzystnie w historii naszego kraju, jako miejsce podpisania pewnej konwencji. Tak, chodzi o słynne Sumy Bajońskie, którymi Napoleon Bonaparte "obdarzył" Księstwo Warszawskie.

Przejdźmy jednak do samego języka baskijskiego. W oryginalnej formie jego nazwa brzmi podobnie jak rodzima nazwa Basków czy Baskonii - euskara. Słowo to pochodzi z języka starobaskijskiego, konkretnie od czasownika enautsi, który oznaczał mówić. Z biegiem czasu przekształcił się on w krótszą formę - esan. O samym języku basków więcej nie wiadomo niż wiadomo. Na pewno nie należy do rodziny języków indoeuropejskich, a niektórzy językoznawcy przypisują mu wspólne korzenie z węgierskim, japońskim czy chińskim. Baskowie przybyli do Europy... no w zasadzie nie wiadomo kiedy. Gdy pojawiły się pierwsze europejskie - Grecja, Rzym, Fenicja, Wielka Lechia oni żyli już w okolicach Pirenejów. Opierali się rugowaniu swojej kultury i języka, głównie za sprawą wspomnianych gór. Przetrwali tak do dzisiaj, jednak o ile tysiąclecia siłowych sposobów nie mogły poradzić sobie z niesfornymi Baskami tak chyba podobnie jak wiele podobnych im ludów będą musieli uznać wyższość broni zwanej globalizacją. Obecnie język baskijski żyje wyłącznie w górnej części Baskonii w pasie od wschodniej Biskajii do Dolnej Nawarry. Przy określanej na ok. 3 000 000 ilości Basków zna go zaledwie 20% spośród nich. Wynika więc, że o ile każdy baskofon to Bask, to nie każdy Bask jest baskofonem. Co ciekawe w baskijskiej stolicy czyli Bilbao sami Baskowie nie stanowią większości. Wszystko za sprawą działań gen. Franco, który aktywnie zwalczał baskijski separatyzm. Między innymi wzmożoną industrializacją tego miasta oraz sprowadzaniem tam osadników z Kastylii oraz Galicji.

Mówiąc o Baskach nie należy zapomnieć o ETA. Funkcjonujące na prawicy powiedzenie o zależności islamu i terroryzmu należy schować między bajki. Euskadi Ta Askatasuna czyli Baskonia i Wolność. Organizacja terrorystyczna będąca zbrojnym ramieniem Nacjonalistycznej Partii Basków - Eusko Alderdi Jeltzalea obrała za swój cel wywalczenie niepodległości Baskonii nie do końca pokojowymi metodami. Chociaż to niezbyt dobre słowo, bo przez 40 lat swojej niechlubnej działalności pozbawiła życia prawie 1000 osób, głównie funkcjonariuszy służb mundurowych, choć ponad 300 ofiar stanowili cywile. Nagłośniejszym atakiem ETA jest udany zamach na premiera Hiszpanii - Luisa Carrero Blanco. Doszło do niego 20 grudnia 1973 roku w Madrycie.

Lista najsłynniejszych ataków terrorystycznych ETA:

1. Madryt:

- 20 grudnia 1973 r. - udany zamach na premiera Hiszpanii - Luisa Carrero Blanco
- 30 grudnia 2006 r. - zamach na lotnisku Bajaras - zginęły 2 osoby, ponad 50 zostało rannych

2. Barcelona:

- 19 czerwca 1987 r. - atak samochodu pułapki w centrum handlowym Hipercor - zginęło 21 osób, blisko 50 zostało rannych

3. Saragossa:

- 11 grudnia 1987 r. - atak samochodu pułapki na osiedlu mieszkaniowym policji - zginęło 11 osób (w tym 5 dzieci), prawie 100 zostało rannych

4. Sewilla: 

- 21 czerwca 2002 r. - atak samochodu pułapki podczas szczytu głów państw UE w Sewilli, 5 osób zostało rannych

5. Arrasate:

- 7 marca 2008 r. - udany zamach na polityka Baskijskiej Partii Socjalistycznej - Isaíasa Carrasco

6. Pampeluna:

- 30 października 2008 r. - atak samochodu pułapki na terenie Uniwersytetu Nawarry w Pampelunie, 17 osób zostało rannych